طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی
مقدمه
یکی از طرحهای ملی و راهبردی بخش آب ایران، طرح احیاء و تعادل بخشی آبهای زیرزمینی است. افزایش جمعیت کشور، محدودیت منابع آب های سطحی و نیاز روز افزون به منابع آب از یک طرف و وضعیت اقلیمی و جغرافیایی ایران و همچنین وقوع پدیده خشکسالی در سال های اخیر از طرف دیگر سبب بهره برداری بیش از اندازه از آبخوان ها و بروز اثراتی همچون افت سطح آب های زیرزمینی، کاهش کیفی آب آبخوانهای زیرزمینی ، ایجاد فرونشستهای مخرب در دشتها و آبخوانها و کوتاه شدن عمر آبخوانهای مهم ایران شده است.
کسری تجمعی مخازن دشتهای ایران
شایان ذکر است که وضعیت اقلیمی و منابع آب ایران حکایت از محدویت جدی منابع آبی دارد به ترتیبی که ۸۵ % مساحت ایران جزء مناطق خشک، نیمه خشک و بیابانی است که عمده مراکز و قطبهای جمعیتی از جمله کلان شهرها که منابع تامین آب آنها متکی به منابع آب زیرزمینی است را در بر می گیرد و تنها ۱۵ % ایران در سایر اقلیمهای با وضعیت آب و هوایی مرطوب و نیمهمرطوب قرار گرفته است. لذا منابع آب زیرزمینی به دلیل برداشت بیش از حد و خشکسالیهای متوالی به وضعیت بحرانی رسیده است.
تشدید افت سطح آب و کسری مخزن در آبخوانها ممنوعیت بیش از ۳۳۴ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور را به دنبال داشته و این خود موجب تزاید بهره برداریهای بی رویه از سایر آبخوانها گردیده است. مطابق گزارشهای رسمی، آبخوانهای ایران سالانه با میانگین کسری حجم مخزن ۷/۵ میلیارد متر مکعب مواجه اند و در ۴۷ سال اخیر بیش از ۱۲۰ میلیارد مترمکعب از مخازن آب زیرزمینی ایران کاسته شده که بیش از ۹۰ میلیارد مترمکعب آن در بیست سال اخیر ، ۸۰ میلیاردمترمکعب آن در ۱۵ سال اخیر و ۳۸ میلیارد مترمکعب آن مربوط به دوره کوتاه ۷ ساله گذشته است. این موضوع آیندهای تاریک و بس دهشتناک را برای بخش های وسیعی از کشور رقم زده است.
در همین ارتباط و برای چارهاندیشی و کنترل افت و کسری مخزن حادث شده در آبخوانها، وزارت نیرو با تعریف طرح تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در سال ۸۴ برنامههای خود در زمینه بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی را تدوین نمود. مجدداً با فعال شدن شورای عالی آب در دولت یازدهم، وزارت نیرو در سال ۱۳۹۲ برنامههای خود را در شورای عالی آب ارائه و ابتدا مصوبهای تحت عنوان برخورد قانونی با برداشتهای غیر مجاز دریافت کرد که نهایتاً به ((طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور)) مشتمل بر ۱۵ پروژه» تبدیل گردید و در جلسه پانزدهم شورای عالی آب کشور در تاریخ ۲۵ شهریور ۹۳ به تصویب رسید که در نهایت تکالیف مشخصی برای وزارتخانههای نیرو، جهادکشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و کشور مشخص شد.
در همین راستا به منظور جبران کسری نخزن در آبخوان دشت قزوین و جلوگیری از روند افزایش پدیده فرونشست در راستای اجرای پروژه طرح احیاء و تعادل بخشی اقدامات ذیل در سطح شرکت آب منطقه ای قزوین صورت پذیرفته است .
اجرای پروژه انسداد چاههای غیرمجاز از ابتدای اجرای طرح تا کنون
• اجرای پروژه نصب کنتور هوشمند آب برروی چاههای آب با کلیه مصارف
• اجرای پروژه گشت و بازرسی منابع آب از ایتدای اجرای طرح در سطح استان
• اجرای پروژه داناب در قالب پروژه اطلاع رسانی و فرهنگسازی از ایتدای اجرای طرح برای مقاطع متوسطه دانش آموزی
• اجرای پروژه بازرسی کنتورهای آب منصوبه به منظور بررسی و تایید فنی رعایت پروتکلهای نصب کنتور هوشمند
• انجام فرایند استقرار، راه اندازی و تجهیز رصدخانه آب استان
• اجرای شیوه نامه توامان مصرف آب و برق در قالب طرح احیاء و تعادل بخشی
• اجرای پروژه اسکن و کدگذاری پرونده های حفاظتی به منظور استقرار سامانه الکترونیک پرونده ها و جلوگیری از جابجایی فیزیکی پرونده ها و شفاف سازی فرایند بررسی پرونده ها
• راه اندازی و استقرار سامانه ساماب
• طرح و بررسی بیش از 903 فقره پرونده فرم یک در کمیسیون رسیگی به صدور پروانه ها
• ساماندهی و نظارت بر فعالیت شرکتهای حفاری در قالب سامانه های ایجاد شده
• عقد فتاهمنامه با سازمان نظام مهندسی معدن استان قزوین به منظور استفاده از ظرفیتهای نیروهای کارآزموده جهت نظارت بر عملیات حفاری چاههای آب و امور مرتبط
• توقیف ادوات حفاری غیرمجاز چاههای آب در طول سنوات گذشته تا کنون
• جلوگیری از اضافه برداشت چاههای مجاز در قالب اجرای پروژه تقلیل منصوبات چاههای مجاز
• انسداد چاههای غیرمجاز ، تعیین تکلیف چاههای فرم یک ، نصب کنتور هوشمند برروی چاههای هدف و اصلاح پروانه های چاههای مجاز در شعاع دوکیلومتری چاههای شرب به منظور حفظ منابع آب شرب و جلوگیری از تنش آبی در فصول گرم
• انسداد چاههای غیرمجاز ، تعیین تکلیف چاههای فرم یک ، نصب کنتور هوشمند برروی چاههای هدف و اصلاح پروانه های چاههای مجاز با اولویت زون فرونشست در منطقه بویین زهرا و تاکستان
• اصلاح و تعدیل پروانه های آب کشاورزی
• برگزاری جلسات شورای حفاظت منابع و سازگاری با کم آبی
• برگزاری جلسات شورای حفظ حقوق بیت المال و حقوق عامه
• همکاری و همیاری با دبیرخانه شورای حفظ حقوق بیت المال به منظور تهیه و تنطیم آمار و گزارشهای تحلیلی و آسیب شناسی پروژه های طرح احیاو تعادل بخشی
• ایجاد کمیته مشترک آب و کشاورزی با جهادکشاورزی در راستای سیاستگذاری و تصمیم سازی مسایل مشترک
• اجرای پروژه بازار آب
تاریخ ثبت : 20 آبان 1394
آخرین به روزرسانی : 2 دی 1402
گیسو کاکاوند
14383